بهار ستایشگر بزرگ آزادیست
- شناسه خبر: 4966
- تاریخ و زمان ارسال: 18 آبان 1402 ساعت 14:58
این شبها شاهد اجرای نمایشی تحت عنوان “مرغ سحر” به کارگردانی رضا حسینی هستیم که در تماشاخانه استاد نوری روی صحنه می رود. نویسندگی این اثر را آرش خیر آبادی بر عهده دارد که درباره شاعر بلند آوازه معاصر، محمد تقی بهار است. به همین بهانه گفتگویی کوتاه با کارگردان این اثر، رضا حسینی داشته ایم که در ادامه می خوانید؛
حسینی که سابقه فعالیت پربار و طولانی در تئاتر مشهد دارد، در خصوص چرایی انتخاب این سوژه می گوید: ملک الشعراء بهار به عنوان یک چهره فاخر در فرهنگ و ادب ایران، نویسنده و شاعر خراسانی که برای آزادیخواهی تلاش بسیار کرده، به عنوان یک روزنامه نگار شناخته شده و به عنوان یک سیاستمدار مشروطه خواه به یک کنشگر تاثیرگذار و نامدار در تاریخ ایران بدل شده است. باید گفت که این کنشگری مهمترین وجه شخصیت بهار است. بزرگان ادب فارسی درباره شخصیت محمد تقی بهار نقل قولها و تعاریف خاصی دارند. از جمله دکتر زرین کوب که راجع به بهار می گوید: “بهار ستایشگر بزرگ آزادی است و هیچکدام از شعرای ایران نتوانستند به اندازه بهار راجع به آزادی صحبت کنند.” اینها همه شاخصه هایی است که هر کسی را مجذوب بهار می کند. خب من هم وقتی با مطالعه به شخصیت بهار نزدیکتر شدم، دیدم که چقدر بزرگان راجع به بهار گفته های ارزشمندی دارند. ایرج افشار می گوید: “بهار پادشاه شعر معاصر ایران است.” اینها مجموعه نقل قول‌هایی است که من را بیشتر مجذوب شخصیت ملک الشعرا کرد. این کنش هایی که در زندگی او رخ داده اسباب یک درام منسجم و قوی محسوب می شود و همین کافی بود که سراغ چنین سوژه ای بروم.
او همچنین درباره سیر رسیدن “مرغ سحر” به صحنه افزود: ما این کار را قبل از دوران کرونا در سال ٩٨ شروع کردیم. ولی دو عامل باعث شد که نتوانیم نمایش را روی صحنه ببریم. اولی عدم همکاری مسئولین وقت بود. من تلاش زیادی کردم تا نمایش را روی صحنه ببرم. متاسفانه در آن زمان درک خاصی از این موضوع نبود و کار ما جدی گرفته نشد. اتفاق دوم اما شیوع ویروس کوید۱٩ در جامعه بود که نهایتا سالنها را به تعطیلی کشاند. بار دوم که دوباره تمرینات را شروع کردیم سال گذشته (۱۴۰۱) بود. حوادثی که در میانه سال گذشته در بستر جامعه رخ داد این بار نیز رکود و تعطیلی را به سالنهای اجرا آورد. این سومین بار است که ما تمریناتمان را شروع کردیم و خوشبختانه اینبار نمایش با همکاری خوبی از طرف مدیر کل محترم ارشاد و معاونت فرهنگی شهرداری مواجه شد تا سرانجام “مرغ سحر” روی صحنه برود. این اتفاقات باعث شد تیم ما از اولین تمرین در سال ٩٨ تا اجرای امروز تغییر و تحولات زیادی در خود ببیند. خب ابتدا تیم ما تیم دیگری بود که در پی این اتفاقات و اجرا نرفتن ها به مرور زمان هر کدام با توجه به گرفتاریهایی که داشتند گروه را ترک کردند. البته بعضی ها هم با ما ماندند. در واقع شاید به اندازه همین تیمی که امروز روی صحنه است، یک تیم هم بوده که با ما کار کرده و رفته. اکنون جای آن دارد که از آنها هم تشکر کنیم. ما سعی کردیم شرایط تیم به گونه ای باشد که هم بازیگران با تجربه حضور داشته باشند و هم نیروهای جوان. من معمولا در همه کارهایم این روش را اجرا می کنم؛ یعنی هم از جوان‌ها استفاده می کنم و هم از بچه هایی که قبلا با آنها کار کرده ام. البته باید بگویم آنچه بیشتر برایم مهم است شیوه اجراست.
کارگردان نمایش “مرغ سحر” درباره همکاری اش با آرش خیر آبادی، نویسنده این اثر، به ما گفت: آقای خیرآبادی را از سال‌های دور می شناسم. در چند نمایش با هم همکاری داشتیم که اولین همکاری ما بر می گردد به سال ٨٣ و نمایش مثنوی سرخ که در واقع آن هم یک نمایش شخصیت محور بود. مثنوی سرخ بر اساس زندگینامه حربن ریاحی نوشته شده بود و داستان در واقعه عاشورا روایت می شد که کار بسیار موفقی هم بود و در جشنواره فجر به صحنه رفت و برای حضور در جشنواره ای در آلمان انتخاب شد. بعد از آن نمایش‌های دیگری بود که با ایشان در آنها همکاری داشته ام و آخرینش هم همین “مرغ سحر” است که باز هم انتخاب من آقای خیرآبادی بود. بزرگترین دلیلش هم این بود که هم سوابق ایشان را می دانستم و هم اینکه ایشان شاعرند و با علم کافی و اشرافیت کامل بر شعر می توانند در چنین نمایشی موفقتر باشند. پدر ایشان “عباس خیرآبادی” نیز دکترای ادبیات فارسی دارند و از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد هستند. این بود که من از ایشان خواستم که متن را بنویسند متن در مرحله اول نوشته شد و بعد با تکنیکی که داشتیم چندین بار بازنویسی شد و نهایت این شد که الان در حال اجراست.
رضا حسینی در پاسخ به این سوال که در نمایش “مرغ سحر” بیشتر به کدام وجه از شخصیت محمدتقی بهار پرداخته شده؟ می گوید: ما از وجه تاریخی پرهیز کردیم و بیشتر وجه شاعرانه و آزادیخواهانه بهار را در نظر گرفتیم. بیشتر از این منظر به بهار نزدیک شدیم چراکه برای بیان زندگی تاریخی، تئاتر مدیوم بسته ای ست. برای زندگی تاریخی باید سراغ مدیوم هایی مثل تلویزیون و سینما که هم زمان بیشتری در کارهای آنها وجود دارد و هم قدرت تصویر بیشتری دارند رفت. در نمایشنامه های شخصیت محور باید زاویه نگاهتان را انتخاب کنید و صرفا از آن به موضوع بپردازید. به خصوص شخصیتی مثل بهار که چند وجهی بودن و گستردگی اش خیلی زمان بر است و در حیطه نمایش یک ساعته تئاتر نمی گنجد.
از آنجایی که شخصیت های تاریخی و فرهنگی نزد مردم از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردارند، پرداختن به آنها در آثار سینمایی و تئاتر کار بسیار سخت و پر ریسکی است. چرا که مخاطب انتظار دیدن کاری در حد و اندازه آن شخصیت را دارد و همین سختی کار را دو چندان می کند. کارگردان نمایش “مرغ سحر” در اینباره افزود: ملک الشعرا را بیش از هر چیز به شاعر بودنش می شناسند. شما اگر بخواهید همان وجهی که مخاطب می‌شناسد را مطرح کنید، می گویند این که قبلا بارها گفته شده و به آن پرداخته شده. این یک اصل است که وقتی به سراغ شخصیت های فاخر که جایگاهی در جامعه دارند، می روی؛ باید بیشتر به جنبه هایی که به آن پرداخته نشده و پنهان بوده است بپردازی تا برای مخاطب تازگی داشته باشد. در نمایش ما این اتفاق افتاده است و خیلی از مخاطبین برایشان جالب بوده که زوایایی از شخصیت بهار را دیده اند که قبلا کمتر به آن پرداخته شده بود. به عنوان مثال زندگی پر تنش او در پیوند با سیاست و دوران تبعیدش برای مخاطب قدری تازگی دارد. اینکه شما باید اثری را خلق کنید که هم مخاطبی که راجع به بهار هیچ اطلاعاتی ندارد، برایش جذاب باشد و هم تماشاگری که درباره او زیاد می داند، کار سختی ست. اینکه هر دو مخاطب بتوانند از نمایش شما بهره ببرند کار خیلی سختی ست. البته تا الان استقبال خوبی از نمایش شده است و من واقعا راضی هستم. این موضوع برایم خوشایند است که نمایشی درباره بهار تا این حد مورد استقبال مخاطب قرار گرفته است و خب غیر از این هم نباید باشد، ما می بایست نسبت به این نوع شخصیت ها دینمان را ادا کنیم و برای اعطلای فرهنگ جامعه در حد توانمان مفید باشیم.
رضا حسینی درباره دیگر عوامل نمایش می گوید: سعی کردیم همه چیز را به سمت تئاتر مدرن ببریم. در طراحی صحنه، طراحی نور و … به خصوص در موسیقی، چراکه این تصنیف ها که خوانده می شود در ذهن و اندیشه مخاطب جای دارد و جزو هویت ملی ما محسوب می شود. ولی آن چیزی که از آهنگسازمان خواستیم این بود که یک ورژن جدید از آنها ارائه دهد. نه آن چیزی که از قدیم بوده است و بزرگان موسیقی خوانده اند و گوش همه به آن عادت کرده است. سعی کردیم نسخه ای جدید ارائه بشود که خوشبختانه موفق هم بود.
نمایش مرغ سحر تا پایان نیمه اول آذر ماه روی صحنه است و انتظار می رود شما مخاطب گرامی با استقبال خود همچون گذشته از تئاتر حمایت کنید.
گفتگو کننده: علی روغنگران
