حسن ناهید استاد موسیقی، متانت و ادب

حسن ناهید موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت نی که از مدتی قبل در بستر بیماری بود، ۲۷ بهمن در ۷۹ سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر او روز دوشنبه یکم اسفند با حضور جمعی از هنرمندان موسیقی ایران از مقابل تالار وحدت به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) تشییع و به خاک سپرده شد.

زنده‌یاد ناهید از نوازندگان شاخص موسیقی ردیف دستگاهی ایران بود که سال ۱۳۲۲ در کرمان متولد شد. او از ۱۰ سالگی در حوزه موسیقی فعالیت کرد، از ۱۸ سالگی نزد زنده یاد حسین تهرانی آموزش دید و از شاگردان زنده‌یاد حسن کسایی نوازنده مطرح نی بود.

زنده‌یاد ناهید مدت‌ها پس از فراگیری آموزش‌های لازم در عرصه نوازندگی نی در ارکستری با همراهی هنرمندانی همچون اسدالله ملک، منوچهر جهانبگلو، فرهنگ شریف و محمودی خوانساری و تعدادی دیگر به اجرای برنامه پرداخت. او در همان دوران فعالیت‌هایی در ارکستر «درویش» رادیو حضور داشت و سپس برای شرکت در ارکستر رودکی متشکل از ابراهیم منصوری، حبیب الله بدیعی، علی تجویدی، احمد عبادی، رضا ورزنده، علی اصغر بهاری و فرهاد فخرالدینی دعوت و به فعالیت در این مجموعه مشغول شد.

مرحوم ناهید سال ۱۳۴۱ توسط حسین قوامی به برنامه «گل‌ها» نیز دعوت و همکاری خود را در این مجموعه برنامه رادیویی آغاز کرد. او بعدها در ارکستر فرامرز پایور به نوازندگی نی پرداخت و در سال‌های بعدتر موفق به اخذ مدرک درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.

نوازندگی در ارکستر «گل‌ها» به رهبری روح ا… خالقی، نوازندگی در ارکستر «صبا» به رهبری حسین دهلوی، نوازندگی در ارکستر گروه «پایور» به سرپرستی فرامرز پایور، برگزاری کنسرت در کشورهای ترکیه، بلغارستان، یوگسلاوی، ایتالیا، فرانسه، بلژیک، هلند، آلمان و اتریش، انتشار آلبوم «گل و نی» شامل تک‌نوازی نی و دونوازی با تمبک در دستگاه‌های نوا، شوشتری و ماهور، انتشار آلبوم «آوای نی» شامل تک‌نوازی در دستگاه‌های بیات ترک، بیات اصفهان، ابوعطا و مخالف سه‌گاه بخشی از فعالیت‌های زنده یاد حسن ناهید در عرصه موسیقی است.

پایگاه خبری- تحلیلی هنرآگین به سراغ یکی از اساتید و همراهان همیشگی این هنرمند فقید رفته و با او به گفتگو پرداخته است، که خواندن شرح این گفتگو خالی از لطف نمی باشد.

حسن ناهید استاد موسیقی، متانت و ادب

استاد محمد دلنوازی نوازنده و آهنگساز ایرانی به خبرنگار هنرآگین می گوید: من از سال 1345 وارد هنرستان موسیقی شدم و شاگرد استاد هوشنگ ظریف بودم، در آن زمان استاد ناهید روزهای سه شنبه ساز نی را تدریس می کرد، و به عنوان هنرجوی هنرستان او را می دیدیم و همیشه از متانت و وقارش درس ادب می گرفتیم.

او ادامه می دهد: در سال 1350 استاد فرامرز پایور از من خواست تا به گروهشان اضافه شوم، استاد ناهید از قبل در این گروه حضور داشت، که باعث شد با او صمیمی تر و نزدیک تر شوم و به نوعی همکار شدیم. تفاوت سنی من با استاد ناهید نسبت به سایر اعضای گروه کمتر بود که این موضوع موجب شد تا ما کشش بیشتری نسبت به یکدیگر داشته باشیم و اغلب با یکدیگر می رفتیم و می آمدیم، که این همکاری تا سال 1355 ادامه داشت. بعد از آن در رادیو گروهی به سرپرستی مرحوم فریدون ناصری تحت عنوان «سماعی» تشکیل شد که 12 عضو داشت و استاد ناهید نیز درآن حضور داشت. آن گروه بنابه دلایلی کوچکتر شد و سرپرستی آن را به استاد ناهید سپردند، که از من خواست در رادیو با او همکاری کنم. سوای این کار در گروهی که سرپرست آن استاد پایور بود هر روز تمرین داشتیم و عصرها نیز در رادیو کنار یکدیگر بودیم.

این هنرمند جایگزین نخواهد داشت

دلنوازی با بیان اینکه مرحوم حسن ناهید فردی آرام و دوست داشتنی بود تصریح می کند: در بیشتر سفرهایی که می رفتیم با او هم اتاق بودم؛ وقتی به این شکل با فردی زندگی می کنیم به خلق وخوی او عادت کرده و جزئی از خانواده ما می شود، و من چنین رابطه ای با استاد ناهید داشتم. روزی که خبر فوت او را شنیدم باور نکردم و هنوز هم بعد از گذشت چند روز نمی توانم باور کنم. بسیار زود بود که این مصیبت بر سر خانواده موسیقی بیاید، ولی مشیت الهی است و کاری نمی توان کرد . استاد حسن ناهید جایگزین نخواهد داشت.

این هنرمند پیشکسوت اظهار می کند: استاد ناهید زمانی نی را شروع کرد که معلمی نبود تا بتواند از وجود آن استفاده کند، به همین دلیل هفته ای یکبار به اصفهان می آمد و نزد استاد حسن کسایی این هنر را می آموخت. او برای نت خوانی نزد استاد حسین دهلوی آمد و به گفته خودش توانست نت را ظرف مدت کمتر از سه ماه بیاموزد، زیرا فردی کوشا و به معنای واقعی یک موزیسین خود ساخته بود.

استاد دلنوازی خاطرنشان می کند: استاد ناهید به قدری در نت خوانی قوی بود که ما گاهی به شوخی می گفتیم اگر صفحه نت را برعکس جلوی او قرار دهیم بدون اشکال می زند، و از آنجایی که استعداد زیادی داشت توانسته بود صدای نی را به زیبایی و بدون ایراد دربیاورد. او همیشه در خاطرات خود می گفت که برای اجرای برنامه ای به آرزانتین رفته بود و بعد از اتمام برنامه، موزیسین های آنجا نی استاد ناهید را گرفته و با دقت نگاه می کردند، اما در کمال تعجب می دیدند که این ساز فقط یک لوله است و چیز دیگری ندارد. در سازهای بادی مانند سرنا، ابوا، کلارینت و… وسیله ای به نام «قمیش» وجود دارد که یک لایه چوب بسیار نازک است، اما به گفته مرحوم ناهید فکر می کردند او چیزی در دهان خود قرار می دهد.

این نوازنده که بیش از 25 آلبوم موسیقی از او منتشر شده است، با اشاره به اینکه کارهای خصوصی زیادی با استاد ناهید انجام داده است، اذعان می کند: خانم ها تمایلی به انتخاب نی به عنوان ساز اصلی خود ندارند، اما استاد چند شاگرد خانم داشت که بسیار خوب آن را می نواختند، و این تنها از یک استاد خوب بر می آید که چنین شاگردانی تربیت کند.

او که در اثر زیبای «ای عاشقان» با مرحوم ناهید همکاری داشته است تشریح می کند: ما در دانشگاه علمی کاربردی تدریس داشتیم؛ وقتی استاد با یکی از شاگردان خود صحبت می کرد، تصور می شد دو دوست در حال صحبت با یکدیگر هستند، زیرا ارتباطی صمیمی با شاگردان خود داشت که این امر باعث شوق و ذوق آنها می شد. وقتی که یک کلاس درس بنابه هردلیلی کنسل می شود ناخودآگاه حس خوشحالی به شاگردان دست می دهد، اما در مورد استاد ناهید اینگونه نبود.

تلاش برای بستن راه موسیقی

دلنوازی بیان می کند: اساتید و بزرگان موسیقی ما یکی پس از دیگری از دنیا می روند و هیچ جایگزینی ندارند، متاسفانه با این شرایط نمی توان آینده ای را برای موسیقی کشور متصور شد. اکنون تکلیف هنرستان های ما مشخص است؛ زیرا در دوران ما شاگردان را طوری تربیت می کردند، که بعد از کلاس دهم تبدیل به یک نوازنده حرفه ای می شدند. امروزه هنرجویان پس از اخذ مدرک دیپلم و حتی لیسانس ساز خود را بلد نیستند، زیرا متاسفانه شرایط به گونه ای شده که پیشرفتی وجود ندارد و بارها تلاش شده که راه موسیقی بسته شود. اکنون اگر هنرجویان خوبی در عرصه موسیقی وجود دارد به این دلیل است این افراد به صورت خصوصی نزد یک استاد آن را فراگرفته اند و شبانه روز زحمت کشیده اند.

او یادآور می شود: در زمان ما استاد محمد میرنقیبی سرپرست برنامه «گل ها» در رادیو بود و گاهی چند نفر از ما را به عنوان نوازنده مهمان دعوت می کردند.

موسیقی را نمیتوان از زندگی حذف کرد

محمد دلنوازی می گوید: امکان ندارد بتوان موسیقی را از زندگی حذف کرد اکنون هر مطلبی که در رادیو تولید می شود به واسطه موسیقی به گوش مردم می رسد. صحبت های سطحی زیادی درمورد موسیقی گفته می شود اما این هنر جزو یکی از ملزومات زندگی هر انسان است.

این هنرمند پیشکسوت سخنان خود را با این جمله به پایان می رساند: استاد ناهید شخصیتی برجسته در موسیقی ما بود بود، اما متاسفانه  زمانی که این اساتید در قید حیات هستند سراغی از آنها نمی گیریم و وقتی از دنیا می روند افسوس می خوریم. این اساتید جز یک احوالپرسی و دلگرمی ساده چیزی نمی خواهند، اما باوجود اینکه امکانات توجه به آنها وجود دارد این کار انجام نمی شود.

گفتگو: ریحانه موسوی